Hand in eigen boezem: zelf koop ik nog te weinig afvalvrij. Toen ik in de krant las over het project van Liesbeth Verhelst, was ik dan ook meteen getriggerd. In heel 2021 zette Liesbeth niet meer dan 2 kleine restafvalzakken aan haar voordeur! 

Liesbeth is ambachtsvrouw. Ze is creatief met alles maar vooral gespecialiseerd in leder en textiel - zowel nieuwe creaties als herstellingen. 

Ik was erg benieuwd naar de ervaringen van Liesbeth, en naar haar motivatie om die uitdaging aan te gaan. En dus trok ik naar haar Atelier voor een gesprek.

Start to zero waste

Leefde je al langer afvalarm?

L: Ik ben al veel langer afvalbewust. Dat was zelfs het vertrekpunt in mijn werk als handtassenontwerper. Wat ik maak is duurzaam en is zo ontworpen dat het hersteld kan worden. Ik produceer ook niet meer dan nodig is. En ik ontwerp pas nieuwe modellen wanneer de oude verkocht zijn. Voortdurend producten pushen naar de markt? Daar doe ik niet aan mee.

"Eens je de drempel over bent is het fantastisch. Het werkt gewoon enorm bevrijdend dat al die overprikkeling en keuzestress wegvalt." - Liesbeth Verhelst

Het zat in uw ambacht, maar nog niet in uw leven?

L: Ghoh, ik was mij al jaren aan het ergeren dat mijn huisgenoot die niet stilstond bij single-use verpakkingen. Maar gezien ik niet de boodschappen deed, moeide mij ook niet teveel. (lacht)
Tot ik alleen ben gaan wonen, moest ik mijn eigen boodschappen doen. Dan ben ik zeer bewust begonnen met afvalarm winkelen. Dat was bij OHNE. En wow, wat een fijne ervaring. Gewoon alles daar is super duidelijk! Geen duizend soorten pasta, bijvoorbeeld.

Hoe was dat dan, voor het eerst afvalvrij shoppen?

L: In het begin is dat wel spannend, ja. Je weet niet wat je moet meedoen, bent er niet op voorbereid. Maar eens je die drempel over bent is het fantastisch. Zeker voor iemand als ik die niet graag in grote winkels komt. Het werkt gewoon enorm bevrijdend dat al die overprikkeling en keuzestress wegvalt. Producten die om puur commerciële redenen in je gezicht worden geduwd? Dat heb je daar niet.

Hoe zit het met de prijs van afvalvrije producten?

L: Ik hoor vaak dat dat zoveel duurder zou zijn. Maar je kan daar nog altijd keuzes in maken. Ik ga nog altijd geen mango van vijf euro kopen, die zal dan wel blijven liggen.
Je wordt daar trouwens ook steeds creatiever in. Van elk ding dat toch nog in m’n restafvalzak belandt vraag ik mij af: ‘hoe kan ik u vervangen?’. Ik heb echt nog veel blinde vlekken op dat vlak ook. Maar het is een leuke uitdaging om daar creatief mee om te gaan.

“Hoe langer je er mee bezig bent, hoe plezanter het wordt.” - Liesbeth Verhelst

Kan je eens een voorbeeld geven?

L: Ja, onlangs heb ik Sundance Kit leren kennen. De max. Weet je, het meest afhaaleten is eigenlijk ook echt afvaleten. Dat zit vol single use verpakkingen. Sundance Kit werkt met een systeem van bokalen die je kan terugbrengen. Dat is nu mijn vorm van niet zelf moeten koken en toch afvalvrij afhalen. Zou het niet de max zijn moesten we bij verschillende afhaalpunten kunnen kiezen om zulke verpakkingen mee te kopen, en dan later weer te kunnen inruilen? Dat zou dan toch echt goedkoper moeten zijn dan wanneer je echt meebetaalt voor een verpakking die je toch meteen weer weggooit?

Een soort statiegeld?

L: Ja! Ik wil een statiegeld op verpakkingen. Er moet een soort van beloning zijn, ook voor mensen die teren op extrinsieke motivatie. Je ziet dat ook op festivals, waar mensen torens bekers stapelen in ruil voor een extra pintje.

"Weet je, het meest afhaaleten is eigenlijk ook echt afvaleten. Dat zit vol single use verpakkingen." - Liesbeth Verhelst

Peanuts

Van dat jaar dat je jezelf gepusht hebt, wat onthoud je daar vooral uit?

L: Peanuts.

Dat het niet moeilijk is?

L: Je moet gewoon de klik maken en eens in zo’n winkel binnenstappen. En je er wat naar organiseren, met die potjes enzo. Wie in de supermarkt blijft winkelen zal het moeilijk hebben om verpakkingsarm te leven. Het aanbod is er gewoon niet, je kan daar niet anders dan ‘met afval winkelen’.
(denkt na)

Weet je wat ook niet helpt? Er zijn nog teveel mysteries. Mensen weten te weinig hoe afval werkt, en wat er allemaal hersteld kan worden. Ik heb schoenherstel gedaan om meer inzicht te krijgen in hoe een schoen gemaakt is en wat eraan kan hersteld worden. Mijn wereld is open gegaan. Ongelooflijk wat er kan hersteld worden! Mensen weten dat niet meer… eenvoudige scheur? Peanuts!

Hoe zou jij die mysteries dan oplossen?

L: Vroeger, in het onderwijs, was daar veel aandacht voor. Er moet terug meer les gegeven worden over alle producten en vooral over hoe ze gemaakt worden. Van textiel tot elektronica. We moeten mensen in detail uitleggen hoe men kan herstellen. Want dat is ook een reden waarom mensen dingen weggooien… omdat ze denken dat het niet hersteld kan worden.

Wat ook helpt: inzetten op filmpjes en fijn visueel beeldmateriaal dat toont hoe afval werkt. We moeten het ons kunnen inbeelden. Ik volg een super interessante Instagram-pagina: 1kg of Textile. Die toont een samenleving die al volledig veranderd is. Het formuleert een toekomstbeeld: de gedragsverandering is er geweest. Dat vind ik zo wijs, van die visuele prikkels.

Nabeschouwing

‘Zero waste’… ik hoor de term steeds vaker. Dat is fijn, want velen zijn bezig met afval wegwerken, ook in Gent. Onze stadsdiensten en IVAGO houden straten, parken en pleinen proper. Zij rapen rondslingerend afval bij elkaar. Ledigen vuilnisbakken. Halen zakken, bakken en flessen op aan de Gentse voordeuren. Massa's respect voor hun werk.

Maar met wegwerken alleen gaan we er niet komen. Dat blijft dweilen met de afvalkraan open. Dé oplossing zit ‘m bij afvalpreventie, bij afval vermijden. Wat niet geproduceerd wordt, kan niet verkocht worden en niet in onze parken, vuilnisbakken of verbrandingsovens belanden.